Boczniak mikołajkowy eryngii – wszystko o tym królewskim grzybie

Boczniak mikołajkowy, znany również jako królewski grzyb, to gatunek, który ma wyrazisty, lekko ostry smak i ciekawe owocniki. Mają one mają blaszki ułożone daleko od siebie, tworząc sieć biegnącą ku trzonowi. Ich kolor zmienia się wraz z wiekiem owocnika: początkowo białe, następnie stają się szaro-żółte. Kapelusz jest okrągły, przypominający muszlę a jego rozmiar jest dużo większy niż innych odmian.

Jednak to nie tylko wygląd powoduje, że jest on tak bardzo interesujący. Łagodny smak i mięsista konsystencja sprawiają, że są one cenione w kuchni na całym świecie.

Jeszcze bardziej interesujący jest potencjał zdrowotny. Badania dowodzą, że może on wspierać zdrowie układu immunologicznego, obniżać poziom cholesterolu i wykazywać działanie przeciwnowotworowe. Te obietnice przyciągają uwagę zarówno kucharzy, jak i badaczy, którzy chcą poznać jego pełny potencjał.

Czym jest boczniak mikołajkowy (pleurotus eryngii)?

Inaczej nazywany Pleurotus eryngii jest gatunkiem jadalnym, który jest często nazywany grzybem mikołajkowym lub soplem jeżowatym. Jest największym z rodziny Pleurotus, która obejmuje wiele odmian o mięsistym miąższu i charakterystycznym wyglądzie.

Ten gatunek jest saprotrofem, co oznacza, że rośnie na martwym drewnie lub innych substancjach organicznych. W naturze można go znaleźć rosnącego na drzewach liściastych, takich jak dęby, topole, olsze i buki. Jednak jest także hodowany komercyjnie i dostępny na rynku spożywczym.

Ceniony jest ze względu na swoje walory smakowe, jak i ze względu na wartość odżywczą. Jest on źródłem białka, błonnika, witamin (takich jak witamina D, witamina B2 i witamina B3) oraz minerałów (selen, fosfor i potas). Jest również niskokaloryczny, co sprawia, że jest zdrowym składnikiem diety.

W kuchni ma różnorodne zastosowanie kulinarne i można go przyrządzać na wiele sposobów, włączając smażenie, duszenie, gotowanie, pieczenie i grillowanie. Jest stosowany w potrawach, zarówno mięsnych, jak i wegetariańskich. Dzięki swojemu unikalnemu wyglądowi i smakowi jest popularnym składnikiem kuchni na całym świecie.

Wartości odżywcze boczniaka mikołajkowego

Przybliżone wartości odżywcze na 100 gramów surowego owocnika:

Kalorie: Około 35-40 kcal

Zawartość białka: Około 2-3 grama

Węglowodany: Około 6-8 gramów

Błonnik: Około 2-3 grama

Tłuszcz: Około 0,5-1 gram

Witamina D: Wartość ta może się różnić w zależności od warunków hodowli, ale jest cennym źródłem witaminy D.

Witamina B2 (ryboflawina): Około 0,2-0,3 miligrama

Witamina B3 (niacyna): Około 2-3 miligramy

Potas: Około 200-300 miligramów

Fosfor: Około 70-100 miligramów

Selen: Wartość może się różnić w zależności od gleby i innych czynników, jednak selen jest jednym z jego składników.

Eryngii jest również ceniony ze względu na zawartość polisacharydów i substancji bioaktywnych, które wykazują potencjalne korzyści zdrowotne, takie jak wsparcie dla układu immunologicznego i działanie przeciwnowotworowe. Wszystko to sprawia, że jest atrakcyjnym składnikiem diety dla tych, którzy dbają o zdrowie. 

Właściwości boczniaka mikołajkowego

Eryngii ma liczne właściwości i charakteryzuje się zdrowotnym działaniem. Przede wszystkim jest niskokaloryczny, dostarcza białko, błonnik, witaminy z grupy B (w tym witaminę B2 i witaminę B3), oraz minerały. W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej uchodzi za żródło odnowy i wzmocnienia organizmu. Sprawdza się w przypadku braku apetytu, wspiera regenerację w fazie chronicznego zmęczenia i wzmacnia siły fizyczne i psychiczne. 

Najważniejsze właściwości prozdrowotne:

Wsparcie dla układu immunologicznego: zawiera polisacharydy, które mogą wspomagać układ odpornościowy poprzez stymulowanie produkcji komórek odpornościowych.

Obniżanie poziomu cholesterolu: Niektóre badania sugerują, że może pomóc w obniżeniu poziomu cholesterolu, co wpływa korzystnie na zdrowie serca.

Redukcja objawów stresu i depresji: Badania na zwierzętach wskazują, że może wpływać na poziom hormonów stresu, co może pomóc w redukcji objawów stresu i depresji.

Ograniczenie kalorii i tłuszczu: Jest niskokaloryczny i ma niską zawartość tłuszczu, jest pożądany przez tych, którzy dbają o zdrową dietę.

Inne obszary zastosowania: bolesne zaburzenia w obrębie aparatu ruchowego, głuchota albo kurcze kończy, zawroty, bóle głowy i stany, w których konieczne jest wzmocnienie sił odpornościowych. 

Boczniak mikołajkowy – wpływ na układ odpornościowy 

Wykazuje oddziaływanie na układ odpornościowy dzięki zawartości polisacharydów i substancji bioaktywnych. To one mogą stymulować reakcje immunologiczne w organizmie. 

Jest bogaty w różne rodzaje polisacharydów, w tym beta-glukany. Polisacharydy to związki chemiczne, które mogą działać jako immunomodulatory, czyli substancje wpływające na działanie układu immunologicznego. Beta-glukany są szczególnie znane ze swojej zdolności do stymulowania układu odpornościowego.

Obecne w nim polisacharydy mogą aktywować również makrofagi – komórki układu odpornościowego, które pełnią istotną rolę w obronie organizmu przed infekcjami i innymi zagrożeniami, co zwiększa ich zdolność do fagocytozy (połykania i niszczenia patogenów).

Wielocukry są także w stanie stymulować komórki układu odpornościowego do produkcji cytokin, które są sygnałami chemicznymi umożliwiającymi komunikację między różnymi komórkami immunologicznymi. Tym, samy przyczyniają się do aktywowania układu immunologicznego w obliczu infekcji.

Dodatkowo, jego działanie immunomodulacyjne jest badane w kontekście potencjalnego wpływu na zwalczanie nowotworów. Stymulacja układu immunologicznego może pomóc organizmowi w rozpoznawaniu i niszczeniu komórek nowotworowych.

Boczniak mikołajkowy – wpływ na układ krążenia

Podobnie jak i inne prozdrowotne grzyby, także i eryngii jest źródłem błonnika pokarmowego, w tym beta-glukanów. Badania sugerują, że beta-glukany mogą pomagać w obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi, zwłaszcza poziomu “złego” cholesterolu LDL. Cholesterol LDL jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, dlatego obniżenie jego poziomu jest korzystne dla organizmu człowieka. 

Zawiera składniki witalizujące, takie jak witamina C, witaminy c z grupy B i selen, które pomagają w ochronie komórek układu krążenia przed uszkodzeniem oksydacyjnym spowodowanym reakcjami chemicznymi w organizmie. 

Badania laboratoryjne dowodzą, że obecne w nim wielocukry mogą wpływać na zmniejszenie stanu zapalnego organizmu, który jest czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. 

Jest też niskokalorycznym źródłem białka, co oznacza, że może stanowić zdrowszą alternatywę dla mięsa, które często jest bogate w tłuszcze nasycone i cholesterol. Dieta bogata w białko roślinne, może przyczynić się do kontroli masy ciała i zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Boczniak mikołajkowy – wpływ na układ nerwowy

Pleurotus eryngii jest bogatym źródłem błonnika pokarmowego. Naukowcy w badaniach dowodzą, że błonnik ten może wpływać na zdrowie jelit, co z kolei ma wpływ na zdrowie układu nerwowego. Istnieją dowody na to, że mikrobiota jelitowa (czyli flora bakteryjna w jelitach) ma związek z funkcją mózgu, co oznacza, że zdrowe jelita mogą przyczynić się do zdrowego układu nerwowego.

Cała rodzina Pleurotus zawiera przeciwutleniacze, takie jak witamina C i selen, które odgrywają istotną rolę w ochronie komórek nerwowych przed uszkodzeniem oksydacyjnym. Wiadomo, że stres oksydacyjny związany jest z wieloma schorzeniami neurologicznymi.

Badania laboratoryjne dowodzą, że niektóre składniki jak choćby polisacharydy, mogą wpływać na zmniejszenie stanu zapalnego organizmu, chroniąc go tym samym przed wieloma chorobami neurologicznymi, jak choćby choroba Alzheimera czy Parkinsona.

Eryngii dostarcza ważnych składników odżywczych, takich jak witamina B6, witamina D i magnez, które są istotne dla zdrowego układu nerwowego.

Boczniak mikołajkowy – przeciwwskazania i skutki uboczne

Choć zasadniczo uważany jest za bezpieczny i jadalny składnik diety o wartościach odżywczych i zdrowotnych, to jednak istnieją pewne rzadkie sytuacje i przeciwwskazania, które warto wziąć pod uwagę.

Alergia: Osoby uczulone na grzyby mogą zauważyć reakcje alergiczne po jego spożyciu. Objawy alergii mogą obejmować swędzenie, pokrzywkę, trudności w oddychaniu lub problemy żołądkowo-jelitowe.

Problemy żołądkowo-jelitowe: Niektóre osoby mogą doświadczać problemów żołądkowo-jelitowych po spożyciu eryngii, zwłaszcza jeśli jest on spożywany w dużej ilości lub nie jest odpowiednio przyrządzony. Osoby z wrażliwościami żołądkowo-jelitowymi powinny być ostrożne i monitorować swoją reakcję.

Zakażenia pasożytnicze: Chociaż jest to rzadkie, istnieje ryzyko, że grzyby, mogą być źródłem zakażeń pasożytniczych, jeśli są zbierane w dzikiej przyrodzie i spożywane surowe. Dlatego zawsze ważne jest, aby upewnić się, że jest on odpowiednio przygotowany, gotowany lub upieczony przed spożyciem. Dobrze jest zaopatrywać się w grzyby w sklepie ze zdrową żywnością.

Uprawa boczniaka mikołajkowego

Uprawa w domowych warunkach jest bardzo prosta. Można go samemu wyhodować z grzybni.

Jak to zrobić?

Krok 1: Przygotowanie podłoża

Na początek potrzebujesz odpowiedniego podłoża, żeby stworzyć warunki hodowlane. Najczęściej stosowanym podłożem są trociny drzewne, słoma lub mieszanka obu przygotowana w postaci specjalnej kostki. Podłoże powinno być zdezynfekowane, aby wyeliminować potencjalne konkurencyjne organizmy (inne grzyby, bakterie itp.).

Krok 2: Inokulacja

Następnie, podłoże jest inokulowane grzybną hodowlą. Możesz zakupić gotowe szczepy lub uzyskać hodowlę od doświadczonego hodowcy.

Krok 3: Wypełnienie worka lub pojemnika

Zainokulowane podłoże jest umieszczane w worku lub pojemniku. Upewnij się, że pojemnik jest czysty i zdezynfekowany.

Krok 4: Inkubacja

Po wypełnieniu worka lub pojemnika konieczne jest zapewnienie warunków inkubacji: ciepło i umiarowana wilgotność. Możesz przechowywać worki lub pojemniki w pomieszczeniu o odpowiednich warunkach, np. w temp. około 25-30°C.

Krok 5: Rozpoczęcie owocowania

Po kilku tygodniach (w zależności od warunków), zauważysz, że na podłożu pojawią się małe grzybki. To oznacza, że zaraz nastąpi owocowanie. Należy wtedy przenieść worki lub pojemniki do miejsca o niższej temperaturze (około 10-15°C) i wyższej wilgotności (80-90%).

Krok 6: Zbieranie plonów

Po kilku tygodniach od rozpoczęcia owocowania, zobaczysz wzrost. Możesz rozpocząć zbiór od razu, gdy osiągnie odpowiednią wielkość, ale zanim kapelusz rozwinie się zbyt mocno. Ostrzyż go nożem, aby zachować całą hodowlę.

Krok 7: Pielęgnacja i kolejne zbieranie

Po pierwszej zbiórce, upewnij się, że nadal utrzymujesz odpowiednie warunki, aby zachęcić do dalszego owocowania. Możesz oczekiwać kolejnych zbiorów przez kilka miesięcy, w zależności od warunków i szczepu.

Czy Boczniak mikołajkowy jest jadalny?

Tak, Pleurotus eryngii jest jadalny jest i cenionym składnikiem wielu dań kuchni na całym świecie. Jego mięsista konsystencja i delikatny, orzechowy smak sprawiają, że jest popularny w kuchni zarówno w potrawach mięsnych, jak i wegetariańskich.

Jak przyrządzić Boczniak mikołajkowy?

Łagodny smak, powoduje, że są one wszechstronnym składnikiem w kuchni i możemy je wykorzystać na różne sposoby.

Kilka popularnych sposobów przygotowania:

Smażenie na patelni:

Oczyść i pokrój na plastry lub kawałki.

Rozgrzej patelnię z odrobiną oleju lub masła.

Wrzuć na patelnię i smaż przez kilka minut, aż zmięknie i się przyrumieni.

Możesz dodać przyprawy, takie jak czosnek, zioła, sól i pieprz, aby wzbogacić smak.

Gotowanie w zupach i gulaszach:

Pokrój grzyby na kawałki i dodaj do zupy, gulaszu lub innych potraw. Boczniaki dodają smaku i tekstury do dań.

Duszenie:

Delikatnie podsmaż na patelni z cebulą i czosnkiem.

Następnie dodaj bulion lub biały wino i duś do momentu, aż zmiękną i wydobędzie się smak.

Pieczenie:

Pokrój na plastry lub kawałki.

Posmaruj je oliwą i przypraw ziołami, solą i pieprzem.

Piecz w piekarniku, aż się zarumienią i zmiękną.

Grillowanie:

Boczniaka mikołajkowego można również grillować na ruszcie. Posmaruj plastry olejem i przypraw przed grillowaniem.

Marynowanie:

Marynowanie to kolejny smaczny sposób na jego przygotowanie. Możesz go marynować w octach, olejach i przyprawach według własnych upodobań.

Czy wszystkie grzyby boczniaki są jadalne?

Podobnie jak i inne odmiany jest to wartościowy grzyb jadalny. Zawsze istnieje jednak ryzyko pomylenia ich z innymi gatunkami, które mogą być trujące. Dlatego jeśli masz wątpliwości co do identyfikacji, zawsze lepiej unikać zbierania i spożywania grzybów samodzielnie,  zamiast tego lepiej nabywać je od zaufanych źródeł, takich jak sklepy spożywcze, sklepy ze zdrową żywnością lub od sprawdzonych hodowców. Warto także zasięgnąć rady doświadczonego mykologa, który może pomóc w identyfikacji.

Boczniak mikołajkowy gdzie występuje

Jest to gatunek, który jest szeroko rozpowszechniony i występuje w różnych regionach Europy, Azji i Ameryki Północnej. Jego naturalne siedliska obejmują obszary leśne, gdzie rośnie na drewnie drzew liściastych, takich jak dęby, topole, olchy i buki. Jest także spotykany w rejonach o umiarkowanym klimacie. Nie ma spejcalnych wymagań.

Ze względu na jego wartość kulinarne i zdrowotne jest również hodowany komercyjnie na całym świecie. Dlatego sezon na niego może trwać cały rok. Hodowla odbywa się na specjalnie przygotowanych podłożach, na przykład z trocin drzewnych lub słomy, co pozwala na kontrolowane warunki wzrostu i zbioru. Dzięki temu jest dostępny na rynku spożywczym w wielu krajach.

Boczniak królewski przepisy?

Kremowa zupa

Składniki: grzyby, cebula, bulion warzywny, śmietana, masło, przyprawy.

Przygotowanie: Podsmaż cebulę w garnku, dodaj pokrojone boczniaki i smaż. Następnie dodaj bulion i gotuj do miękkości. Rozdrobnij zupę blenderem, dodaj śmietanę i przyprawy, aż uzyskasz kremową zupę.

Makaron z sosem boczniakowym:

Składniki: makaron, boczniaki , cebula, czosnek, śmietana, masło, parmezan, przyprawy.

Przygotowanie: Smaż cebulę i czosnek na maśle, dodaj pokrojone grzyby i smaż. Następnie dodaj śmietanę i parmezan. Podawaj z gotowanym makaronem.

Risotto :

Składniki: ryż arborio, boczniak mikołajkowy, cebula, biały wytrawny wino, bulion warzywny, parmezan, masło, przyprawy.

Przygotowanie: Smaż cebulę na masle, dodaj ryż i podsmaż. Następnie dolej wino i gotuj, aż wchłonie. Dodawaj bulion partiami, mieszając. Pod koniec dodaj pokrojone boczniaki i parmezan.

Pieczony z serem feta:

Składniki: grzyby, ser feta, pomidory suszone, oliwa z oliwek, zioła, sól, pieprz.

Przygotowanie: Wypełnij grzyby serem feta i pomidorami suszonymi. Posyp ziołami, skrop oliwą i piecz w piekarniku.

W panierce:

Składniki: boczniak mikołajkowy, jajko, bułka tarta, przyprawy (np. papryka, sól, pieprz).

Przygotowanie: Zamocz kawałki w roztrzepanym jajku, a następnie obtocz w bułce tartej wymieszanej z przyprawami. Smaż na głębokim oleju lub piecz w piekarniku.

Sałatka:

Składniki: boczniak mikołajkowy, sałata, pomidory, ogórek, cebula, dressing na bazie oliwy z oliwek i octu, przyprawy.

Przygotowanie: Pokrój na plasterki i podsmaż. Dodaj do sałatki z warzywami, skrop dressingiem i posyp przyprawami.

Z kurczakiem:

Składniki: boczniak mikołajkowy, filet z kurczaka, cebula, czosnek, śmietana, masło, przyprawy.

Przygotowanie: Smaż filety kurczaka na maśle, dodaj podsmażone grzyby, cebulę i czosnek. Zalej śmietaną i gotuj na małym ogniu. Dopraw do smaku.

W farszu do mięsa:
Składniki: mięso mielone (np. wieprzowina, wołowina), grzybki, cebula, czosnek, przyprawy.

Przygotowanie: Przygotuj farsz na bazie mięsa mielonego, dodając pokrojone boczniaki, cebulę i czosnek. Następnie użyj farszu do nadziewania mięsa (np. papryki, pomidory) lub formowania klopsików.

Zapiekanka:

Składniki: boczniak mikołajkowy, ziemniaki, cebula, śmietana, ser, przyprawy.

Przygotowanie: Pokrój ziemniaki w plastry i ułóż na dnie naczynia żaroodpornego. Na wierzchu dodaj podsmażone boczniaki, cebulę, śmietanę i ser. Zapiekaj w piekarniku, aż ziemniaki staną się miękkie, a zapiekanka będzie złocista.

Flaczki z boczniaków:

Składniki: boczniaki, marchewka, pietruszka, bulion, cebula, czosnek, oliwa, przyprawy

Przygotowanie: Grzyby opłukać, osuszyć i pokroić na paseczki. Marchewkę oraz pietruszkę obrać i zetrzeć na tarce o większych oczkach. Włożyć do garnka z dodatkiem 1 łyżki oliwy. Mieszając smażyć przez ok. 2 minuty.

Wszystko razem wymieszać. Smażyć mieszając przez ok. 2 minuty. Wlać bulion i zagotować z przyprawami.

W międzyczasie obrać cebulę i pokroić. Włożyć na patelnię z 2 łyżkami oliwy i zeszklić ją. Na koniec dodać obrany i starty czosnek wymieszać i podgrzać, odstawić z ognia.

Dodać koncentrat pomidorowy oraz zeszkloną cebulę.