Płomiennica zimowa (flammulina velutipes) – poznaj tego supergrzyba!

Płomiennica zimowa, znana także jako “flammulina velutipes“, jest grzybem, który przyciąga uwagę nie tylko swoją niezwykłą nazwą, ale także swoimi wyjątkowymi cechami. Jest to gatunek, który często okazuje się niespodzianką dla wielu miłośników przyrody, zwłaszcza podczas chłodnych miesięcy. W zimie, kiedy większość roślin i grzybów zasypia zimowym snem, płomiennica emanuje życiem i kolorem.

Nazwa “płomiennica” nie jest przypadkowa, ponieważ jej kapelusz ma intensywny pomarańczowy odcień, przypominający ognisty płomień. To wizualne podobieństwo sprawia, że grzyb ten jest nie tylko łatwy do rozpoznania, ale także fascynujący dla obserwatorów przyrody. Jednak prawdziwa magia tkwi w jej niezwykłych właściwościach, zarówno w kuchni, jak i w medycynie naturalnej.

Charakterystyka płomiennicy zimowej

Płomiennica zimowa wyróżnia się charakterystycznym wyglądem. Jej kapelusz jest niewielki, osiągając średnicę od 2 do 7 centymetrów. Ma on kształt lekko wypukły, a jego barwa jest intensywnie pomarańczowa lub pomarańczowo-czerwona, przypominająca płomień ognia. Powierzchnia kapelusza jest gładka i błyszcząca, co nadaje jej elegancki wygląd.

Trzon jest smukły, walcowaty, o kolorze białym lub jasnożółtym. Jest on pokryty delikatnymi włoskami, które nadają mu aksamitną teksturę. Trzon ten jest zazwyczaj grubszy u podstawy, a jego długość wynosi od 4 do 10 centymetrów.

Miąższ jest miękki i delikatny w konsystencji. Ma łagodny smak i przyjemną, grzybową nutę. Jest to jedna z cech, która czyni ją cenionym składnikiem kulinarnym.

Płomiennica zimowa jest gatunkiem grzyba jadalnego, który można znaleźć w lasach liściastych i iglastych, szczególnie na martwym drewnie. Jest to gatunek odporny na niskie temperatury i często rośnie nawet w okresie zimowym, co sprawia, że jest cennym źródłem pożywienia w chłodniejszych miesiącach.

Jest ona ceniona w kuchni za jej smak i konsystencję. Jest używana do przygotowywania różnorodnych dań, takich jak zupy, sałatki, omlety czy potrawy duszone. Jej łagodny smak i miękki miąższ sprawiają, że jest popularnym składnikiem potraw z grzybami.

Jest źródłem białka, witamin (szczególnie witaminy D) oraz minerałów, takich jak żelazo i selen. Ma również niską kaloryczność, co czyni ją zdrowym wyborem żywieniowym.

Czym jest płomiennica zimowa (flammulina velutipes)?

Płomiennica zimowa (Flammulina velutipes) to gatunek grzyba jadalnego, który jest znany również pod różnymi nazwami, takimi jak “Golden Needle Mushroom”, “Enokitake” lub “Winter Mushroom”. Jest to grzyb o miękkiej teksturze i delikatnym smaku, który jest szeroko stosowany w kuchni azjatyckiej, zwłaszcza w chińskiej, japońskiej i koreańskiej.

Jakie właściwości zdrowotne ma płomiennica zimowa?

Płomiennica zimowa zachwyca swoim smakiem i wyjątkowym wyglądem, ale posiada także kilka cennych właściwości zdrowotnych.

• Wzmacnia układ odpornościowy: zawiera polisacharydy, które mogą wspierać układ odpornościowy poprzez stymulację produkcji limfocytów oraz aktywację makrofagów. Dzięki temu może pomóc w zapobieganiu infekcjom i chorobom.
• Obniża poziom cholesterolu: Niektóre badania sugerują, że może przyczynić się do obniżenia poziomu złego cholesterolu (LDL) we krwi. Składniki zawarte w nim, takie jak beta-glukan, mają potencjał w regulowaniu poziomu lipidów we krwi.
• Wspomaga trawienie: jest źródłem błonnika, który wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu trawiennego. Spożywanie tego grzyba może pomóc w regulowaniu procesów trawienia, zapobieganiu zaparciom i utrzymaniu zdrowej mikroflory jelitowej.
• Działanie antyoksydacyjne:j jest bogata w przeciwutleniacze, takie jak witamina C, witamina D, selen i inne związki fenolowe. Te substancje pomagają w zwalczaniu wolnych rodników, które mogą przyczyniać się do uszkodzenia komórek i przyspieszać procesy starzenia.
• Wspomaga zdrowie kostne: Zawartość witaminy D może wpłynąć na zdrowie układu kostnego. Witamina D jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu, co przyczynia się do utrzymania zdrowych kości i zapobiega osteoporozie.
• Reguluje poziom cukru we krwi: Badania laboratoryjne sugerują, że może pomóc w regulowaniu poziomu cukru we krwi, co jest korzystne zwłaszcza dla osób z cukrzycą lub predyspozycją do tego schorzenia.

Wspiera funkcje wątroby: Niektóre składniki płomiennicy zimowej, takie jak cytyzyna, mogą wspomagać pracę wątroby. Wątroba odgrywa istotną rolę w procesie detoksykacji organizmu, dlatego jej wsparcie jest istotne dla ogólnego zdrowia.

Właściwości odżywcze płomiennicy zimowej

Płomiennica zimowa (Flammulina velutipes) jest grzybem o wysokiej wartości odżywczej i zdrowotnych właściwościach zw względu na zawartość: 

• Białka: jest bogata w białko, co sprawia, że jest atrakcyjnym źródłem tego składnika dla osób, które prowadzą wegetariański lub wegański tryb życia. Białko jest niezbędne do wzrostu i regeneracji tkanek.
• Błonnika: jest również źródłem błonnika, który jest korzystny dla układu trawiennego. Błonnik może pomóc w regulacji poziomu glukozy we krwi i utrzymaniu zdrowej wagi ciała.
• Witamin z grupy B: dostarcza witamin z grupy B, w tym witaminy B2 (ryboflawina), B3 (niacyna) i B5 (kwas pantotenowy). Te witaminy są niezbędne do procesów metabolicznych w organizmie i wpływają na produkcję energii.
• Minerałów: jest źródłem minerałów, takich jak miedź, żelazo, potas i fosfor. Miedź i żelazo są niezbędne do produkcji czerwonych krwinek i transportu tlenu, podczas gdy potas i fosfor odgrywają rolę w utrzymaniu zdrowych kości i funkcji mięśni.
• β-glukanu: jest znana z zawartości β-glukanu, który jest rodzajem błonnika rozpuszczalnego w wodzie. β-Glukan może wpływać na zdrowie układu odpornościowego i wykazuje właściwości przeciwnowotworowe oraz przeciwzapalne.
• Niskokaloryczność: Ten grzyb jest stosunkowo niskokaloryczny, co oznacza, że może być włączony do diety osób dbających o kontrolę masy ciała.

Płomiennica zimowa – wpływ na układ odpornościowy

Ma istotny wpływ na układ odpornościowy ze względu na obecność biologicznie aktywnych związków, takich jak polisacharydy. 

Zawiera polisacharydy beta-glukanowe, które są kluczowymi związkami wpływającymi na układ odpornościowy. Te polisacharydy mogą stymulować odpowiedź immunologiczną organizmu, aktywując różne komórki immunologiczne, w tym makrofagi, limfocyty T i limfocyty B. Działają one jak “sygnał” dla komórek odpornościowych, informując je o potrzebie zwalczania infekcji.

Polisacharydy mogą zwiększać produkcję limfocytów, które są kluczowymi komórkami układu odpornościowego. Limfocyty są zaangażowane w walkę z patogenami, takimi jak wirusy i bakterie. Dzięki temu zwiększona ilość limfocytów może pomóc w skuteczniejszym zwalczaniu infekcji.

Makrofagi to komórki układu immunologicznego odpowiedzialne za fagocytozę, czyli pochłanianie i trawienie patogenów. Polisacharydy mogą zwiększać aktywność makrofagów, co przyczynia się do efektywniejszego usuwania obcych czynników chorobotwórczych z organizmu.

Płomiennica zimowa może wspomagać produkcję przeciwciał przez komórki limfocytów B. Przeciwciała to białka, które pomagają organizmowi rozpoznawać i niszczyć patogeny. Dzięki temu organizm może skuteczniej bronić się przed infekcjami.

Regularne jej spożywanie  może przyczynić się do utrzymania ogólnego stanu zdrowia układu odpornościowego. W rezultacie organizm staje się bardziej odporny na infekcje i choroby.

Badanie z 2019 r. “Impact of dibenzocyclooctadiene lignans from Schisandra chinensis on the redox status and activation of human innate immune system cells” skupiło się na wpływie dibenzocyklooktadienowych lignanów z płomiennicy zimowej na status redoks i aktywację komórek ludzkiego wrodzonego układu odpornościowego. Badanie to przedstawia dane na temat wpływu schizandryny, schizandryny B i schizandryny C na status redoks komórek monocytarnych, dojrzewanie komórek dendrytycznych oraz zdolność do aktywacji i produkcji cytokin przez komórki T. Innym badaniem było zastosowanie ekstraktu z płomiennicy zimowej w leczeniu zapalnych chorób jelit, pokazując, że może ona hamować chorobę poprzez regulację składu i metabolizmu mikrobioty jelitowej, co wskazuje, że może być używana jako terapia wspomagająca w leczeniu IBD (zapalnych chorób jelit)​: “The Anti-colitis Effect of Schisandra chinensis Polysaccharide Is Associated With the Regulation of the Composition and Metabolism of Gut Microbiota” 2020. 

Płomiennica zimowa – wpływ na układ trawienny

Płomiennica zimowa jest w stanie wpłynąć na układ trawienny w kilku istotnych aspektach, głównie ze względu na obecność błonnika. 

• Błonnik i regulacja trawienia: jest źródłem błonnika, który ma zdolność absorbowania wody i zwiększania objętości treści jelitowej. To może pomóc w regulowaniu trawienia poprzez zapobieganie zaparciom i poprawę regularności wypróżnień. Błonnik działa jak naturalny środek przeczyszczający, który wspomaga prawidłowe funkcjonowanie jelit.
• Wspomaganie mikroflory jelitowej: Błonnik pokarmowy działa jako prebiotyk, który sprzyja wzrostowi i rozmnażaniu korzystnych bakterii w jelitach. To korzystnie wpływa na zdrowie mikroflory jelitowej, która odgrywa istotną rolę w procesach trawienia, wchłanianiu składników odżywczych oraz ogólnym zdrowiu organizmu.
• Redukcja ryzyka chorób przewodu pokarmowego: Spożywanie błonnika z tego gatunku może zmniejszać ryzyko niektórych chorób przewodu pokarmowego, takich jak choroba diverticulosis i ryzyko rozwoju polipów jelitowych.
• Poprawa wchłaniania składników odżywczych: Błonnik pokarmowy pomaga w regulowaniu przepływu treści pokarmowej przez przewód pokarmowy, co może zwiększyć efektywne wchłanianie składników odżywczych, takich jak witaminy i minerały.
• Wspomaganie zdrowego metabolizmu: może pomóc w utrzymaniu zdrowego poziomu cukru we krwi i zminimalizowaniu gwałtownych wzlotów i spadków po posiłkach, co ma korzystny wpływ na metabolizm.
• Korzystny wpływ na odchudzanie: Spożywanie pokarmów bogatych w błonnik, takich jak płomiennica zimowa, może przyczynić się do uczucia sytości, co pomaga w kontrolowaniu apetytu i regulowaniu masy ciała.

W badaniu “Effects of Flammulina velutipes polysaccharides on gut microbiota composition and metabolism in vitro fermentation” z 2022 r. wykazano, że polisacharydy z płomiennicy zimowej wpływają na mikroflorę jelitową i metabolizm. Badanie to skupiło się na analizie składu tych polisacharydów i ich wpływu na skład i metabolity mikroflory jelitowej człowieka. 

Płomiennica zimowa – wpływ na pracę wątroby

Może wspierać zdrowie wątroby dzięki obecności konkretnych składników i ich działaniu. 

Ochrona przed uszkodzeniami oksydacyjnymi: Płomiennica zimowa jest źródłem przeciwutleniaczy, takich jak witamina C, witamina D, selen i związki fenolowe. Te substancje pomagają w zwalczaniu wolnych rodników, które mogą uszkadzać komórki wątroby. Wątroba jest ważnym narządem detoksykacyjnym, a przeciwutleniacze pomagają w jej ochronie przed stresem oksydacyjnym.

Poprawa funkcji wątroby: zawiera składniki, które mogą wspomagać funkcje wątroby, takie jak cytyzyna. Składniki te mogą pomóc w procesie oczyszczania i eliminowania toksyn z organizmu poprzez wątrobę.

Wspieranie procesu trawienia i przyswajania składników odżywczych: zawiera błonnik i inne substancje, które pomagają w regulacji trawienia. Dzięki temu przyswajanie składników odżywczych z pożywienia staje się bardziej efektywne, co odciąża pracę wątroby i pomaga jej funkcjonować w optymalny sposób.

Regulacja poziomu lipidów: Niektóre badania sugerują, że może ona pomóc w obniżeniu poziomu złego cholesterolu (LDL) we krwi. To ma korzystny wpływ na zdrowie wątroby, ponieważ obniżenie poziomu LDL zmniejsza ryzyko odkładania się tłuszczu w wątrobie.

Wspomaganie procesu detoksykacji: Wątroba pełni kluczową rolę w procesie detoksykacji organizmu, usuwając toksyny i szkodliwe substancje. Płomiennica zimowa może pomóc w procesie oczyszczania organizmu, co wspiera pracę wątroby i utrzymuje ją w zdrowym stanie.

W badaniu z 2023 r. “Flammulina velutipes polysaccharides regulate lipid metabolism disorders in HFD-fed mice via bile acids metabolism” wykazano, że polisacharydy z płomiennicy zimowej mogą zmniejszać zawartość kwasów żółciowych w osoczu otyłych myszy, a także wpływać na drogi metaboliczne kwasów żółciowych, zmieniając ekspresję genów związanych z metabolizmem lipidów w wątrobie i jelicie myszy. 

Płomiennica zimowa – wpływ na układ kostny

Składniki zawarte w płomiennicy zimowej  mogą wpłynąć na układ kostny, przede wszystkim dzięki swojej zawartości witaminy D. Jest jednym z nielicznych grzybów, które zawierają większą ilość tej witaminy, szczególnie jej pochodną witaminę D2 (ergokalcyferol). Witamina D jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego, co jest kluczowe dla zdrowia układu kostnego. Witamina D, może pomóc w zapobieganiu osteoporozie. Regularne dostarczanie witaminy D z pożywieniem może pomóc utrzymać gęstość mineralną kości na właściwym poziomie.

Płomiennica zimowa – przeciwwskazania i skutki uboczne

Płomiennica zimowa  jest ogólnie uważana za bezpieczny składnik diety i jest spożywana w wielu krajach na całym świecie. Jednak istnieją pewne przeciwwskazania i potencjalne skutki uboczne związane z jej spożywaniem, które warto wziąć pod uwagę:

Przeciwwskazania:
Alergie: Osoby, które są uczulone na grzyby lub inne alergeny pokarmowe, powinny unikać płomiennicy zimowej. Reakcje alergiczne mogą objawiać się jako obrzęk, wysypka, świąd, bóle brzucha i inne niepożądane objawy. W przypadku jakiejkolwiek reakcji alergicznej należy natychmiast zasięgnąć porady lekarza.

Interakcje z lekami: Istnieje potencjał, że składniki płomiennicy zimowej mogą wpływać na działanie niektórych leków lub ich wchłanianie. Osoby przyjmujące regularnie leki powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji, aby uniknąć ewentualnych interakcji lekowych.

Skutki uboczne:

Problemy żołądkowe: Spożywanie zbyt dużej ilości płomiennicy zimowej może w niektórych przypadkach prowadzić do problemów żołądkowych, takich jak biegunka, wzdęcia lub bóle brzucha. Warto przestrzegać umiarkowanego spożycia i monitorować reakcje organizmu.

Trudności trawienne: Grzyby ogólnie mogą być trudne do strawienia dla niektórych osób. Osoby z wrażliwościami żołądkowymi lub problemami trawiennymi mogą odczuwać dyskomfort po spożyciu.

Nieodpowiednie przygotowanie: potrawa nie jest odpowiednio przygotowana lub gotowana, to może być trudna do strawienia i niebezpieczna dla zdrowia. Niektóre grzyby są trujące w swojej surowej postaci, dlatego ważne jest, aby upewnić się, że są one dokładnie ugotowane przed spożyciem.

Potencjalne problemy z układem odpornościowym: Choć płomiennica zimowa może wspierać układ odpornościowy, nadmierna suplementacja lub spożycie może prowadzić do nadmiernego aktywowania układu immunologicznego, co w niektórych przypadkach może powodować reakcje autoimmunologiczne.

Kiedy rośnie Płomiennica zimowa?

Płomiennica zimowa jest grzybem, który ma zdolność do wzrostu przez większą część roku. Jak sama nazwa wskazuje, jest często spotykana w okresie zimowym, zwłaszcza w miesiącach od listopada do lutego. Wiele innych gatunków jest w tym czasie nieaktywnych, ale ona potrafi rosnąć na martwym drewnie drzew liściastych i iglastych, tworząc jasne, pomarańczowe kapelusze.

Chociaż główny okres wzrostu przypada na zimę, to grzyb ten może także rosnąć w okresie przejściowym między zimą a wiosną oraz między wiosną a latem. W okolicach o umiarkowanym klimacie można go spotkać również na martwym drewnie w okresie wiosennym i jesiennym.

Z czym można pomylić Płomienice zimowa?

Płomiennica zimowa jest stosunkowo łatwa do zidentyfikowania, ale jak każdy grzyb, może być pomylona z innymi gatunkami. 

Poniżej niektóre gatunki, z którymi może być pomyłkowo utożsamiana:

Pielęgnica (Armillaria mellea): Pielęgnica to inny gatunek grzyba o jadalnych owocnikach, który może wydawać się lekko podobny. Pielęgnica ma jednak zazwyczaj ciemniejszy kapelusz i występuje na drzewach jako pasożyt, co może pomóc go odróżnić od płomiennicy zimowej, która rośnie na martwym drewnie.

Pielęgniczka (Flammulina velutipes): To podobnie brzmiący gatunek, ale różni się od niej m.in. budową kapelusza i kolorem zarodników.

Kania (Morchella spp.): Grzyby kanie, znane również jako morele, mogą ją przypominać pod względem kształtu kapelusza. Jednak kanie są bardziej delikatne. Również ich kapelusz ma inny kształt i fakturę.

Kurka (Cantharellus spp.): Kurki są grzybami o charakterystycznym kształcie, który może wydawać się podobny. Jednak kurki zwykle mają żółty lub pomarańczowy kolor oraz blaszki wewnętrzne na spodniej stronie kapelusza, podczas gdy ten gatunek ma gładką powierzchnię i białe blaszki.

Podgrzybek jadalny (Boletus edulis): Podgrzybek może być mylony z płomiennicą zimową ze względu na kształt kapelusza. Jednak podgrzybek ma wyraźne rurki na spodniej stronie kapelusza i jest zazwyczaj większy.

Na jakich drzewach rośnie Płomiennica zimowa?

Płomiennica zimowa jest grzybem saprotroficznym, co oznacza, że rośnie na martwym lub obumarłym drewnie. Gatunek ten jest szczególnie znany z roślinności liściastych i iglastych, a zwłaszcza na takich drzewach i krzewach jak:

Dęby: może często rosnąć na obumarłych dębach, szczególnie w lasach liściastych. Dąb szypułkowy  jest jednym z ulubionych jej podłoży.

Brzoza i Olsza: pnie lub pniaki tych gatunków również stanowią częste miejsce wyrastania.

Drzewa iglaste (takie jak sosny, świerki): Chociaż częściej występuje na drzewach liściastych, można ją czasami znaleźć na obumarłych iglastych drzewach.

Krzaki i krzewy (roślinność zielna): Oprócz drzew, może także rosnąć na obumarłych krzewach i innej roślinności zielnej.

Jak wygląda Płomiennica?

Płomiennica zimowa to grzyb o charakterystycznym wyglądzie. Jej kapelusz jest pomarańczowo-brązowy do żółtopomarańczowego i ma średnicę od 2 do 7 centymetrów. W młodych owocnikach ma kształt dzwonkowaty, a z wiekiem staje się bardziej spłaszczony i rozpostarty. Powierzchnia kapelusza jest gładka i lepka w dotyku, ale może być bardziej aksamitna w młodych owocnikach.

Trzonek jest cienki, długi i jaśniejszy, lekko białawy (często jest nazywana aksamitnotrzonową), zazwyczaj w kolorze białym lub żółtawym. Może być lekko pokryty włóknami na całej swojej długości.

Blaszki są gęste i często rozstawione. W młodych owocnikach są białe, ale z wiekiem mogą przybierać kremowy kolor.

Miąższjest biały i kruchy. Ma delikatny smak i zapach, który jest łagodny i przyjemny a zarodniki są białe i elipsoidalne.

Rozwijający się grzyb: rozwija się na martwym drewnie. Często można ją znaleźć w wiązkach, tworząc charakterystyczne grupy owocników.

Gdzie rośnie Płomiennica zimowa?

Płomiennica zimowa jest gatunkiem grzyba, który występuje w wielu częściach świata. Jest powszechnie spotykana w regionach o umiarkowanym klimacie i może rosnąć na różnych podłożach. 

Jest często spotykana w lasach liściastych, zwłaszcza w Europie i Ameryce Północnej. Drzewa, takie jak dęby, buki, brzozy i dęby szypułkowe, są częstym miejscem jej wzrostu.

Chociaż częściej występuje na drzewach liściastych, można ją znaleźć także na iglastych drzewach, takich jak sosny, świerki i inne gatunki iglaków.

Płomiennica zimowa jest saprotrofem, co oznacza, że rośnie na martwym lub obumarłym drewnie. Można ją znaleźć na obumarłych pniach drzew, pniakach, gałęziach i innych formach martwego drewna.

W miastach i parkach miejskich może rosnąć na drzewach i pniakach, zwłaszcza tam, gdzie występuje obumarłe drewno.

Często pojawia się po okresach deszczu lub opadów śniegu, zwłaszcza w sezonie zimowym, co przyczynia się do jej nazwy.

Jak gotować połomiennicę zimową (enoki)?

Płomiennica zimowa jest jadalnym grzybem i może być przygotowywana na różne sposoby.

Można ją gotować w całości lub pokroić na mniejsze kawałki, w zależności od preferencji i przepisu. Można ją smażyć na patelni, doskonale nadaje się też do zup, sosów, duszeń oraz sałatek. Dodaje smak i konsystencję potrawom. Można jej używać jako składnik w klasycznych daniach azjatyckich, takich jak ramen.

Można ją także marynować, co nadaje jej dodatkowy smak i aromat. Wystarczy zamarynować grzyby w mieszance oleju, octu, przypraw i ziół przez kilka godzin lub przez noc.

W zależności od przepisu i preferencji smakowych można dodać do niej różne przyprawy i dodatki, takie jak czosnek, cebula, sos sojowy, imbir czy chili.

Jest delikatnym grzybem, więc należy unikać nadmiernego gotowania, aby nie utracić jej delikatnego smaku i tekstury.

Płomiennica zimowa gdzie kupić?

Płomiennica zimowa jest popularnym składnikiem w kuchni azjatyckiej, zwłaszcza w kuchni chińskiej i japońskiej. Sklepy spożywcze z azjatyckimi produktami często oferują ją w postaci świeżych grzybów lub konserwowanych.

Na targach z warzywami i grzybami, można czasem znaleźć płomiennicę zimową, zwłaszcza w okresie, gdy jest sezon na jej zbieranie.